সাম্প্রদায়িকতা, বিদ্যাভাৰতী আৰু চেকুলাৰবাদ

('নতুন পদাতিক' আলোচনীৰ ডিচেম্বৰ, ২০১৪ সংখ্যাত প্রকাশিত)

(১)

আমাৰ দেশৰ সংখ্যালঘূ বিভিন্ন সম্প্রদায় যেনে শিখ, খ্রীষ্টান, মুছলমান আদিসকলক তেওঁলোকৰ

পৰম্পৰা, সংস্কৃতি, ধর্ম আদি ৰক্ষা কৰিবলৈ সুকীয়া শিক্ষানুষ্ঠান খোলাৰ সুবিধা দিয়া হৈছে। তেওঁলোকক কিছুপৰিমাণে চৰকাৰী সাহার্য্যও দিয়া হয়। কথাটো আমাৰ দুখীয়া ৰাজ্যসমূহক বিশেষ আর্থিক পেকেজ দিয়াৰ নিচিনাই। আচলতে যিকোনো এখন সভ্য দেশতেই এনে ধৰণৰ ব্যৱস্থাসমূহ আছে। সেয়েহে আমেৰিকা, ইংলেণ্ড আদিত প্রবাসী হিন্দুসকলকো সুকীয়া বিদ্যালয়, পাঠ্যক্রম আদি চলোৱাৰ সুবিধা দিয়া হৈছে।


চাবলৈ গলে এইক্ষেত্রত আপত্তি কৰিব লগীয়া একো নাই। কিন্তু নীতিগত নহলেও কেতবোৰ প্রেকটিকেল সমস্যা প্রায়েই সৃষ্টি হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, সংখ্যালঘূৱে যদি তেওঁলোকৰ লৰা-ছোৱালীৰ বাবে সুকীয়াকৈ স্কুল-পাতি খোলে, তেতিয়া সংখ্যাগুৰুৱে কয় – “আমাকো সুকীয়া স্কুল পাতি লাগিব। সংস্কৃতি, পৰম্পৰা আদি কেৱল সংখ্যালঘূৰহে আছেনে?” (আচলতে সেয়া এক কু-যুক্তি। কিয়নো সংখ্যালঘূক বিশেষ সুবিধা পাতি এইকাৰণেই দিয়া হৈছে যাতে তেওঁলোকৰ সুকীয়া পৰিচয় সংখ্যাগুৰুৰ হেঁচাত পিষ্ট হৈ নপৰে। সংখ্যাগুৰুৰ ক্ষেত্রত সেইটো সমস্যা নাই।)। সি যি কি নহওঁক, এই প্রশ্নৰ কোনো সঠিক উত্তৰ দিব নোৱাৰি চেকুলাৰ চৰকাৰসমূহেও সংখ্যাগুৰুক নিজৰ সম্প্রদায়ৰ বাবে সুকীয়া স্কুল খোলাৰ অনুমতি দিব লগা হয়।

বেচেৰা জীৱ

এই গ্ৰহত আমি কি যে দাম ভৰিব লাগে
শান্তিৰে ইজনে সিজনক প্ৰেম কৰিবলৈ !
গোটেই দুনীয়াই চকু ৰাখে বিচনা-চাদৰবোৰত,
সকলোৱে মাথোঁ হস্তক্ষেপ কৰে তোমাৰ প্ৰেমত।
আৰু তেওঁলোকে ভয়ংকৰ কেতবোৰ কথা ৰটে
এজন পুৰুষ আৰু এজনী নাৰীৰ বিষয়ে
যি বহুতো হেহোঁ-নেহোঁ
বহু গুণা-গুথাৰ মূৰকত
এক সম্পূৰ্ণৰূপে অনন্য কাম কৰে-
একে শয্যাত দুয়ো ইজনে সিজনৰ কাষত বাগৰি পৰে।
মই কেতিয়াবা বিভোৰ হওঁ,ভেকুলীবোৰেও
এটাই আনটোৰ ওপৰত চোৰাংচোৱাগিৰি কৰে নে
এটাই আনটোক নাক সিঙায় নে
পখুৰীত সিহঁতে নিয়ম নমনা ভেকুলীৰ বিৰুদ্ধে
ফুচুৰি মেল পাতে নে
উভচৰী জীৱনৰ সুখৰ বিৰোধিতা কৰে নে;
মই নিজকে সোধোঁ পখীয়েও
আন পখীৰ সৈতে এনে বৈৰিতা আচৰে নেকি,
আৰু বলদে ষাড়গৰুৰ কথাত কাণ উনায় নেকি
গাই এজনীৰ সৈতে মুকলিলৈ যোৱাৰ আগতে।
আজিকালি ৰাস্তাবোৰৰো চকু আছে,
আৰু পাৰ্কবোৰত পুলিচ।
হোটেলবোৰ গোপন,
আৰু খিৰিকীবোৰে টুকি ৰাখে নামবোৰ।
সেনাদল আৰু কামানবোৰ পঠোৱা হয়
প্ৰেমৰ বিৰুদ্ধে,
বিৰামবিহীনভাৱে ব্যস্ত থাকে
কাণ আৰু গলাবোৰ,
আৰু এজন ল’ৰা আৰু এজনী ছোৱালী
ফুললৈ বিস্ফোৰিত হ’বলৈ বাধ্য হয়
এখন চলন্ত বাইকত।


বিদ্যুৎ সাগৰ বৰুৱা (পাবলো নেৰুদাৰ Pobres muchachos শীৰ্ষক কবিতাৰ ইংৰাজী ভাঙনিৰ পৰা; Alastair Reid-ৰ অনুবাদ Poor Boys আৰু A. S. Klines-ৰ অনুবাদ Poor Creatures ৰ অনুসৰণ কৰা হৈছে)